Bûter, brea en griene tsiis – Friese woorden en uitspraken

Bûter, brea en griene tsiis – Friese woorden en uitspraken Er is een Fries gezegde dat als volgt gaat: "Bûter, brea en griene tsiis, wa't dat net sizze kin is gjin oprjochte Fries". Dat versje kent bijna iedereen wel heel van uit de verte, maar het uitspreken is voor heel veel mensen toch nog moeilijk. Het betekent overigens boter, brood en groene kaas, wie dat niet kan uitspreken is geen oprechte Fries. Friese woorden zijn echter niet allemaal moeilijk. Wie iets in het Fries wil zeggen heeft aan het onderstaande een goede leidraad.

Oant moarn - tot morgen

Ook oant moarn is met de komst van Pyt Paulusma bekend in heel Nederland. Wie Friesland bezoekt scoort hoge punten door eens een woordje in de memmetaal (moedertaal) te spreken. De Friezen waarderen dat erg, ook als het er niet helemaal vlekkeloos uitkomt. Hieronder daarom woorden die mogelijk van pas komen.

Ontmoeten

  • Goeie – Goedendag
  • Hoe gjit it – hoe gaat het er mee?
  • Bêst genôch – Goed

Goeie geldt in Friesland als een hele gewone begroeting. Het klinkt als goed, maar betekent dus zoiets als goedendag. De meeste mensen vinden dat wel even vreemd als ze het voor het eerst horen, maar in Friesland (Fryslân) begroet je elkaar allemaal zo.

Eten en drinken

  • Lekker ite – lekker eten – eet smakelijk
  • Wat ite wy hjoed? – wat eten we vandaag?
  • Myn mage rammelet – Mijn maag rammelt
  • Hin – kip
  • Baarch – varken
  • Oan tafel – aan tafel
  • Leppel – lepel
  • Foarke - vork
  • Snobje – snoepen
  • Bôle – brood
  • Bûter - boter
  • Tsiis – kaas
  • Tee - Thee
  • Kofje – koffie
  • Pankoek - Pannekoek
  • Sjerp – stroop
  • Priuwe – proeven
  • Apenút – pinda
  • Grientesop – groentesoep
  • Woartels – wortels
  • Beantsjes – boontjes
  • Jirpel – aardappel
  • Ierdbei – aardbei
  • Molke – melk
  • Rjemme – slagroom
  • Aai - ei

Woorden die in het Fries en Nederlands hetzelfde zijn

Vanzelfsprekend kent het Fries inmiddels ook allerlei woorden voor eten die ook in het Nederland gelden. Een pizza blijft een pizza, babi pangang blijft babi pangang. Bovendien eten ook Friezen al dat eten, hoewel de rest van Nederland nog wel eens denkt dat het in deze noordelijke provincie dicht geplakt zit met kranten en de ijsberen hier voorbij drijven.

Familie

  • Heit - vader
  • Mem - moeder
  • Pake - opa
  • Beppe - oma
  • Bern - kinderen
  • Bernsbern (en officieus) Lytsbern - kleinkinderen
  • Pakesizzer en Beppesizze – letterlijk degene die opa zegt en diegene die oma zegt of te wel kleinkind
  • Omke – oom
  • Muoike - tante

Oate

De hierboven genoemde benamingen zijn vrij modern. Sommige Friese oma's laten zich bijvoorbeeld ook oate noemen, het ouderwetse woord voor oma.

Algemene woorden

  • Hjoed - vandaag
  • Fuotten - voeten
  • Hynder - paard
  • Roppe - roepen
  • Besite - bezoek
  • Doar - deur
  • Hûs - huis
  • Rinne - lopen
  • Reinwetter -regenwater
  • Lilk - boos
  • Boatsjen - spelen
  • Harkje - luisteren
  • Flibe - speeksel
  • Earmen - armen
  • Prottelje - mopperen
  • Ik wol ek meidwaan – Ik wil ook meedoen
  • Dat is net earlik – dat is niet eerlijk
  • Hier - haar
  • Skriuwe - schrijven
  • Tútsje - kusje
  • Skodholjen - hoofschudden
  • Televyzje sjen – televisie kijken
  • Nuvere dingen – vreemde dingen
  • Fuotbalje - voetballen
  • Reedride - schaatsen

Harkjen is luisteren in het Fries

Als niet-Friezen horen dat harkjen niet betekent dat je in de tuin staat te werken, maar zit te luisteren, vinden ze dat vaak heel vreemd. In Friesland wordt overigens in de verschillende gebieden ook verschillende gesproken. Zo zijn er ook hele grote delen van de provincie waar niet wordt gesproken over harkje, maar over lûsterje.

Natuur

  • De bosk – het bos
  • It gers – het gras
  • Fiskje - vissen
  • Beam – boom
  • Nei bûten gean – naar buiten gaan
  • It wetter – het water

Te laat komen

  • Wat bist let – wat ben je laat
  • Ik hie de tiid fergetten – ik was de tijd vergeten

Ziek

  • Ik bin siik – ik ben ziek
  • Ik moat nei de dokter – Ik moet naar de dokter
  • Ik moat nei it sikehûs – Ik moet naar het ziekenhuis

Naar een Fries ziekenhuis: kun je dan Nederlands praten?

Iemand die echt ziek is in Friesland en hulp nodig heeft, hoeft zich overigens niet uit te putten in Friese woorden. Gewoon de eerste de beste persoon aanspreken en zeggen wat er aan de hand is. In de meeste gevallen is hulp snel aanwezig en iemand blijft in de provincie echt niet zomaar een uur op straat liggen, zonder dat er iets gedaan wordt. En natuurlijk heeft Friesland ook gewoon huisartsen en specialisten, ziekenhuizen en een dokterswacht. Ook rijden er ambulances (sikeauto).
© 2009 - 2024 Singalees, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Het Friese paardHet Friese paard. Een mooi en vriendelijk paard met veel behang en een trotse houding. Het lichaam is sterk, breed en co…
Moaiste Fryske Wurd – het mooiste Friese WoordMoaiste Fryske Wurd – het mooiste Friese WoordHet Fries krijgt een eigen ‘groene boekje.’ Volgens planning verschijnt het in 2015. Er komt ook een woordenlijst met ou…
De Arabo-Fries: sportpaard van de toekomst?Arabo-Friezen worden sinds enkele jaren gefokt als de sportpaarden van de toekomst. Men zocht een manier om het werkwill…
Pangram - alle letters van het alfabet in één zinPangram - alle letters van het alfabet in één zinHet is een kunst om een pangram te schrijven, om het hele alfabet in één zin te wurmen. Het is een letterpuzzel. Sommige…
De Poolse taal: uitspraak + kenmerkenHet Pools is een West-Slavische taal die door ongeveer 50 miljoen mensen gesproken wordt. Het Pools is sinds 1 mei 2004…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Willy66, Pixabay
  • Frysk Wurdboek
Reacties

Joke van Tricht, 03-01-2016
Van wie komt de uitdrukking: "Sa ist en net oars, want as it oars wie wie it net sa". Reactie infoteur, 21-07-2016
Geen idee waar die uitdrukking vandaan komt. Ken hem al mijn hele leven, maar geen idee wie hem bedacht heeft.

Maarten Hoogstra, 01-11-2015
Goeie.

Ik wil Fries leren maar hoe moet dat als de Friezen het niet eens zijn over de vertalingen/begrippen.
Bianca, dat zinnetje is wel lachen hoor.
Ik was 5 jaar toen wij uit Friesland vertrokken. Ik neem aan dat ik mijn 5e en 6e jaar nog Fries sprak en daarna nog lang Fries en Hollands combineerde(onbewust). Wat is de beste methode om mij het Fries weer eigen te maken? 2 weken geleden in Friesland, begint iemand een liedje te zingen en! ik zong zonder nadenken mee. Er zit dus nog wel Fries in het geheugen. Ben nu wel 75 Reactie infoteur, 08-11-2015
Grappig dat u dat na zoveel jaren nog weet. Bij de Afuk hebben ze allerlei cursussen, maar ik weet niet of u die ook bijvoorbeeld online kunt volgen.

M. Mulders, 21-09-2014
Als huwelijks ambtenaar wil ik heel graag mijn toespraak deze keer gaan afsluiten in het Fries.
Graag wil ik zeggen. heel veel geluk samen, een heel fijn fijn feest en wie weet zien we elkaar nog eens…

Wie kan dit voor mij "vertalen" met de juiste uitspraak erbij? Reactie infoteur, 02-11-2014
Ik doe het fonetisch.
Heel veel geluk samen: Folle lok tegearre
Een heel fijn feest - In prachtich feest
Wie weet zien we elkaar nog eens: Wa wit, sjoche wy elkoar noch ris werom

Singalees (1.216 artikelen)
Laatste update: 09-02-2020
Rubriek: Educatie en School
Subrubriek: Taal
Bronnen en referenties: 2
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.